‘Geri kazanım’da hızlı yükseliş

* Türkiye’de 60 bin kişiyi istihdam eden geri dönüşüm sektörü, 2017-2020 yılları arasında 17 milyon ton atığı değerlendirdi. Bu atıklardan 17 milyar TL ekonomik kazanç elde edildi. Geri kazanım oranı ise yüzde 19 düzeyinde gerçekleşti.   * Çevre ve Şehircilik Bakanlı-ğı’nın 2023 hedefi, atıkların yüzde 35’inin geri kazanım, yüzde 65’inin de düzenli depolama ile bertaraf edilmesi. Atıkların geri kazanımıyla hammadde ihtiyacı da bir nebze ikame edilmiş oluyor.    Çöp olarak attığımız birçok ürün aslında birer hammadde. Türkiye’de 2017 yılından 2020’ye kadar geçen süreçte yaklaşık 17 milyon ton değerlendirilebilir atık toplandı. Bu atıklardan 17 milyar liralık ekonomik kazanç sağlandı. Geri kazanım oranı ise yüzde 19 oldu. 2018 yılında atık sektöründe 60 bin kişinin de istihdam edilmesi sağlandı.

DIŞA BAĞIMLILIĞI AZALTIR
Geri dönüşüm sektörü, aslında ana sanayi sektörlerinin tedarikçisi konumunda. Bu yüzden de dünya daha fazla geri dönüşüm yapmaya yöneldi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 2023 yılında oluşan atığın; yüzde 35’inin geri kazanım, yüzde 65’inin düzenli depolama yönetimi ile bertaraf edilmesi hedefleniyor. Atıkların doğru değerlendirmesi hammaddede dışa bağımlılığı azaltacak.

1.5 MİLYAR TL KAYIP
Türkiye’de her yıl geri dönüştürülmesi mümkün 6 milyon ton atığın 5 milyonu, çöp toplama alanlarına götürülüp toprağa gömülüyor. Bu atıkların insan ve çevre sağlığı açısından zararının yanında bir de 1.5 milyar TL ekonomik kaybı var. Türkiye’deki evsel atıkların yüzde 52’sini organik, yüzde 6’sını plastik, yüzde 10’unu kağıt-karton, yüzde 4’ünü cam, yüzde 2’sini metal, kalan kısmını ise diğer atıklar oluşturuyor.

ELEKTRONİKTE SERVET
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın araştırmasına göre, Türkiye’de akıllı telefon kullanım oranı yüzde 84. Ortalama akıllı telefon değişim süresi ise 3.2 yıl. Elektronik aletler; modasının hızla geçmesi, teknolojisinin geride kalması, bozulması vb. nedenlerle kullanım ömrünü tamamlıyor. Akümülatör ve cep telefonu gibi elektronik eşyaların vahşi depolanması sebebiyle toprağa ve suya cıva, kurşun gibi zehirli maddeler karışıyor. Ancak doğru dönüştürme teknikleriyle bu atıkların içinde bulunan altın ve bakırı ayırmak mümkün.

PLASTİK ATIKTAN İHRACAT Türkiye’de 2018 yılında plastik geri dönüşümü alanında lisanslı işletme sayısı 1.039. Üretim kapasitesi 850 bin ton olan sektör, mevcut büyümesini sürdürürse 2030 yılında üretim kapasitesinin 4.3 milyon tona ulaşması bekleniyor. Plastik geri dönüşüm sektörü, 2018 yılında 436 bin ton hurda ithal etti ve bu ithalatın karşılığı 116 milyon dolar oldu. Söz konusu hurdanın önemli bir bölümü, yurt içinde plastik hammaddeye ve sonrasında mamule dönüştürülerek ihraç edildi ve yaklaşık 770 milyon dolar gelir sağlandı.

GERİ DÖNÜŞÜME TEŞVİK
Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında atık geri kazanım yatırımları ile bertaraf tesisi yatırımlarına 5. Bölge teşvikleri veriliyor.

Geri dönüşüm veya bertaraf tesisleri imalat sektörü grubu içerisinde olduğundan ek olarak yüzde 15 vergi muafiyeti ve inşaat harcamalarında yüklenen KDV iadeleri de yapılıyor. 5. Bölge teşviki alacak öncelikli yatırım illeri şöyle: Ankara, Adana, Balıkesir, Afyonkarahisar, Antalya, Aydın, Bilecik, Amasya, Bursa, Bolu, Burdur, Artvin, Eskişehir, Çanakkale, Gaziantep, Bartın, İstanbul, Denizli, Karabük, Çorum, İzmir, Edirne, Karaman, Düzce, Kocaeli, Isparta, Manisa, Elazığ, Muğla, Kayseri, Mersin, Erzincan, Kırklareli, Samsun, Hatay, Konya, Trabzon, Kastamonu, Sakarya, Uşak, Kırıkkale, Tekirdağ, Zonguldak, Kırşehir, Yalova, Kütahya, Malatya, Nevşehir ve Rize.
  TOBB’DAN GERİ DÖNÜŞÜM MECLİSİ
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Türkiye Sektör Meclisleri çatısı altında 62’nci sektör meclisi, atık ve geri dönüşüm sanayisi alanında oluşturuldu. 10’a yakın alt alanı içeren ve geleceğin en önemli sektörlerinden biri olarak gösterilen geri dönüşüm sektörü, TOBB çatısı altında birleşti.
  GEMİ ATIKLARINDAN 21.901 M3 ATIK YAĞ ÇIKIYOR   İstanbul’un deniz sorumluluk alanında gemi atıklarını toplama yetkisine sahip tek kurum olan İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), 14 atık alım gemisi ile limanlardaki gemilerden sintine, slaç, slop, atık yağ, pis su gibi atıkları belli bir hizmet bedeli karşılığında teslim alıyor. Ardından bu atıklar, İBB iştiraki İSTAÇ tarafından işletilen Haydarpaşa Gemi Atık Kabul Tesisi’ne getiriliyor. Burada geri kazanıma uygun hale getirmek için susuzlaştırma, arıtma, gazsızlaştırma ve tortuların ayrıştırılması ön işlemi uygulanıyor. İSTAÇ, son 1 yılda 7 bin 458 gemiden toplam 186 bin 804 metreküp atık topladı. Arıtılan ve niteliğine göre ayrıştırılan atıklardan toplam 21 bin 901 metreküp atık yağ elde edildi.

POŞET KULLANMAMAK KAZANDIRACAK
1 kişi yılda 400 adet poşet kullanıyor. Ücretli poşet sistemine geçilmesiyle birlikte 2025 yılında bu sayının kişi başı 40’a düşmesi hedefleniyor. Böylece 1 milyar 250 konuta yetecek kadar enerji sağlanmış olacak. Plastiğin doğaya karışması 1000 yıl sürüyor. Plastik, pek çok tüketici ürününün bir bileşeni olup, imalat sanayinin çıktı ve nihai ürünlerinin çoğunu oluşturuyor.


AVRUPA LİDERİ AVUSTURYA
Türkiye’de şu anda geri dönüşüm oranı yüzde 19 seviyesinde. 2023 hedefi ise yüzde 35. Geri Dönüşümcüler Konfederasyonu verilerine göre, Avrupa’da geri dönüşüm oranlarında ilk 5 ülke şöyle:

* Avusturya: Yüzde 63

* Almanya: Yüzde 62

* Belçika: Yüzde 58

* İsviçre: Yüzde 51

* Hollanda: Yüzde 51

ALÜMİNYUMUN GERİ KAZANIMIYLA ENERJİ TASARRUFU
* Enerji tüketiminde azalma yüzde 95, hava kirliliğinde azalma yüzde 90, su kirliliğinde azalma yüzde 97, baca gazı kirletici emisyonunda azalma yüzde 99 oranında olur ve boksit cevheri de korunur.

* Bir kilogram alüminyum kutu geri kazanıldığında; 8 kg boksit madeni, 4 kg kimyasal madde, 14 kW/saat elektrik enerjisi kullanımı korunmuş olur.

* 10 adet alüminyum içecek kutusu geri kazanıldığında, 100 kW’lık bir lambanın 35 saatte veya bir TV’nin 30 saatte harcadığı elektrik enerjisi korunur.

PLASTİK ATIKTAN OTURMA GRUBU
* 1.050 adet geri dönüştürülmüş plastik tepsiden 6 kişilik bir oturma grubu yapılabilir.

* 2.5 litrelik bir plastik şişe geri kazanılıp üretimde kullanılırsa 60 watt’lık ampulün 6 saatlik elektrik harcaması kadar enerji tasarrufu sağlanabilir.

* 25 adet 2 litrelik içecek şişesi geri kazanılsa bu maddeden bir plastik süveter elde edilebilir.

* 25 kullanılmış plastik şişeden bir ceket üretilebilir.

* 35 adet 2.5 litrelik kullanılmış pet şişesinden bir uyku tulumu yapılabilir.
  ATIK TÜRLERİ NELER?   * Kağıt, karton

* Toner-kartuş

* Plastik ve karton bardaklar

* Plastik ve cam şişeler

* Metal içecek kutuları

* Kırtasiye malzemeleri

* Gıda ambalajları

* Mobilya

* Pil ve e-atıklar

* Yemek hazırlama ve sonrası atıkları

* Raf ömrü dolmuş gıdalar

* Çay posası

KAĞIDIN DEĞERİ
Kağıt, geri dönüşümü ile kullanılan hammadde miktarında önemli oranda tasarruf sağlaması ve ekonomik değerinin yüksek olması nedeniyle önemli. Peki, 1 ton kağıt ne kazandırır:

* 177 kg sera gazı

* 4.100 kwh enerji

* Yüzde 40 enerji tasarrufu

* 17 ağacın kurtarılması

* 2.5 depolama alanı
  CAMIN DÖNÜŞÜMÜ İLE DOĞAL KAYNAKLAR YAŞAR  
* Enerji tüketiminde azalma yüzde 25

* Hava kirliliğinde azalma yüzde 20

* Maden atığında azalma yüzde 80

* Su tüketiminde azalma yüzde 50

* Korunan doğal kaynaklar: Kum, soda, kireç