Kahramanmaraş’ta bulunan Afşin A Termik Santralı, bölgede yaşayanların sağlığına, doğaya ve gezegene büyük zararlar vermesine rağmen genişletilmek isteniyor.
Greenpeace Akdeniz’in Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi‘ne (CREA) yaptırdığı analize göre, Afşin A Santralı’na eklenecek iki yeni ünite 1900 erken ölüme neden olacak; 500 kilogramı 1500 kilometrelik mesafe içinde olmak üzere, bölgede yılda 960 kilogram cıva birikimi yaratacak. Santralın salacağı PM (parçacık madde) kirliliği, Karadeniz Bölgesi’ne kadar yayılacak. Elbistan Sağlık Grup Başkanlığı’nın kayıtları, Afşin A Santralı’nın açılışını takiben bölgedeki kanser vakalarının sekiz kat arttığını ortaya koyuyor.
Bölgede yaşayan yurttaşlar ve Greenpeace Akdeniz, projenin iptalini talep ediyor.
Santralın insan sağlığına, gıdaya, doğaya ve gezegene etkilerine ilişkin araştırmalar da tablonun aciliyetini ve vehametini ortaya koyuyor.
1984 yılında hizmete giren Afşin A Santralı, bölgede erken ölümlere ve hastalıklara sebep olan hava kirliliğine yol açıyor, beslenme ve geçim kaynağı olan tarımsal üretimi zayıflatıyor, Ceyhan Havzası’nın can suyu olan Ceyhan Nehri’nin debisini düşürerek kaynağını kurutuyor.
Afşin A Santralı’nda halihazırda dört ünite bulunuyor. Greenpeace Akdeniz’in 2018 yılında yaptığı çalışma, iki aktif santral olan Afşin A ve Afşin B’nin 1984 – 2018 yıllarında 17 bin insanın erken ölümüne sebep olduğunu ortaya çıkarmıştı. Çalışmada, o dönemde planlanmakta olan yeni altı santralın, ekonomik ömürleri boyunca çalıştıkları takdirde bu sayının 32 bine kadar yükselebileceği belirtilmişti.
Santrallar aynı zamanda bölgenin ortalama sıcaklığını artırarak iklim değişikliği yaratıyor. İki santralın üzerine kurulu olduğu Elbistan Ovası’ nda, 1987 yılında ortalama sıcaklık 33 derece iken bu rakam 2010 yılında 38 dereceye yükseldi. Bu da tarımsal ürün yetişmesinde büyük kayıplara sebep oldu.
Havaya Zehir Saçıyor
Greenpeace Akdeniz’in 2020 yılında santralların etki sahasının içerisinde yaptığı hava kalitesi ölçümlerine göre, santrallar adeta zehir saçıyor. 1 ay süren ölçümlerde hava kirliliği, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) önerdiği seviyeden tam yedi kat daha kirli çıkmıştı.
Afşin A santralı yerel hareketlerin ve çevreci hareketlerin gösterdiği tepkiler sonucunda 2020 yılında çevre yatırımları tamamlanmadığı için aynı durumda olan 12 santralla birlikte kapatılmıştı. Ancak aynı yılın Haziran ayında 2 ünitesi yeniden faaliyete başladı. Santral Türkiye’nin 2021’de imzalayarak yükümlülüklerini gerçekleştirmeyi vadettiği ettiği Paris Anlaşması, imzacı ülkelere seragazı emisyonlarını azaltmasını öneriyor. Ancak Afşin A Termik Santralı’nda yapılacak yeni üniteler anlaşma kapsamında atılacak adımlarla çelişki oluşturuyor.
“Halk bu Santralları İstemiyor”
Elbistan Hayatı ve Doğayı Koruma Platformu‘ndan İbrahim Yalçın, kömür santralları yüzünden bölgedeki hayatın on yıllardır kendilerine zehir olduğunu anlatıyor: “Biz bu tesislerin bölgeye ne yaptığını ve bundan sonra da ne yapacağını çok iyi biliyoruz: Daha fazla kirlilik, daha fazla hastalık, daha fazla yoksulluk. Biz bu santralları yaşam alanımızda istemiyoruz. Afşin A Santralı’nın genişletme projesinin de, planlanan diğer santralların da kalıcı olarak iptal edilmesini istiyoruz. Bunu yıllardır yetkililerden talep ediyoruz, temiz hava hakkımızı, yaşam hakkımızı artık ihlal etmeyin. Halk bu santralları istemiyor, biz de bu yönde mücadelemize yorulmadan devam edeceğiz.”
“Proje Kalıcı Olarak İptal Edilmeli”
Greenpeace Akdeniz İklim ve Enerji Proje Sorumlusu Onur Akgül de kömürlü termik santralların Afşin – Elbistan bölgesinde sağlıklı yaşam şartlarını ortadan kaldırdığına dikkat çekiyor: “Bölgedeki kanser vakalarını sekiz kat artıran santrala eklenecek iki ünite, 1900 kişinin erken ölüme neden olacak. Çocuklarda ve yetişkinlerde yaratacağı sağlık sorunlarının tedavisi için harcanacak para, kırılgan ülke bütçesi üzerindeki yükü artıracak. Bu proje, Türkiye’nin onayladığı Paris Anlaşması’na da taban tabana zıt. Karar vericilerden bu projenin kalıcı olarak iptalini, göz göre göre girilen bu tehlikeli ve ters yoldan bir an önce dönülmesini talep ediyoruz.”
Kanserin En Önemli Sebebi Termik Santrallar
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2013 yılında kirli havayı en önemli kanser yapıcı nedenler listesine aldığına vurgu yapan Temiz Hava Hakkı Platformu‘ndan halk sağlığı uzmanı Prof. Ali Osman Karababa ise hava kirliliğine neden olan en önemli etkenlerin başında kömürlü termik santralların geldiğine değiniyor: “Santrala eklenmesi planlanan iki üniteden kaynaklanacak emisyonların varsayılan 30 yıllık işletim ömrü boyunca oluşacak hava kirliliğinin yerel nüfusun sağlığı üzerindeki kümülatif zararının yaklaşık 1.900 erken ölüm, 527 düşük doğum ağırlıklı bebek, hasta geçirilen 2.5 milyon gün, 292 bin işgünü kaybı olacağı tahmin edilmektedir.”
Afşin-Elbistan Avrupa’nın En Kirlisi
Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi (CREA) Başanalisti Lauri Myllyvirta, Afşin – Elbistan linyit kömürü santralları bölgesinin, Türkiye ve Avrupa’daki en yüksek sanayi kirliliği kaynakları arasında olduğuna dikkat çekiyor: “Bölgede linyit yakımının artırılması planı, halk sağlığında uzun dönemli etkilere ve yine uzun dönemli cıva ve diğer ağır metal emisyonlarına neden olacak. Bu etkiler henüz analiz edilememiş ve haklarında yeterli yasal düzenlemeler yapılmamış durumda.”