UNESCO’ya göre bir metreden yüksek dalgaların önümüzdeki 30 yılda İstanbul, İskenderiye ve Marsilya gibi Akdeniz şehirlerini vurma ihtimali neredeyse 100%.
Bir Akdeniz tsunamisinin gerçekleşme ihtimali deniz seviyesinin artmasıyla güçlenecek. Pasifik’teki ve Hint Okyanusu’ndaki topluluklar ise, çoğu tsunaminin bu bölgelerde gerçekleşmesi nedeniyle, genellikle bu tehlikenin farkında. UNESCO’ya göre Akdeniz’de ve başka kıyı bölgelerde yaşanabilecek tehlike hafife alınıyor.
Birleşmiş Milletler’in eğitim, bilim ve kültürel organizasyonu ise risk altında olan beş yer belirledi. Akdeniz şehirleri de aynı tehditle karşı karşıya olan 40 şehre ve 21 ülkeye katılacaklar. Marsilya, İskenderiye ve İstanbul Cadiz, Cannes ve Chipiona’ya katılacak.
“Tsunamiye hazırlık programı” UNESCO’nun geniş çabasının bir parçası. Program, 2030’a gelindiğinde tsunaminin olası yıkıcı etkilerinin anlaşılması ve tedbir alındığından emin olunması adına duyuruldu.
Unesco’nun tsunami uzmanı Bernardo Aliaga, “2004 ve 2011 tsunamisi bir uyanış çağrısıydı. 2004’ten bu yana çok yol kat ettik. Bugün daha güvendeyiz. Yine de hazırlık aşamamızda düzeltmemiz gereken eksik tarafları mevcut; uyarıların ziyaretçiler ve topluluklar tarafından anlaşıldığından emin olmalıyız” dedi.
Hint Okyanusunda 2004’te gerçekleşen ve tarihteki en ölümcül tsunami olan kayıtlara geçen afet, 14 ülkeden 230 bin insanın ölümüne sebep oldu. 2011’de Japonya’da gerçekleşen 9.1 şiddetinde deprem ve 40 metreye ulaşan tsunami ise 18 bin kişiyi öldürmüştü.
2004’ten itibaren UNESCO’nun Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi yedi senede ortalama 125 tsunami olayına cevap verdi.
Unesco Akdeniz’deki beş şehrin de tsunamiye hazır hale gelmesi gerektiğini söylüyor. Aliaga, “Bazı bölgelerde iyi durumdayız. Akdeniz dahil, okyanusun çoğunu kapsayan 12 tsunami uyarı merkezi kurmak için çalışmalar yapıldı” dedi.
Uyarı merkezleri Türkiye, Yunanistan, İtalya, Portekiz ve Fransa olmak üzere beş ayrı lokasyona ayrılmış durumda.
Aliaga, “Tsunami riski, Akdeniz dahil olmak üzere birçok yerde hafife alınıyor. Çok sık meydana gelmiyor fakat risk sürekli değişiyor. Bu mesajı topluma iletmemiz gerekiyor. Akdeniz’de tsunami olacağına şüphe yok, tartışmamız gereken ne zaman olacağı” diye konuştu.
Tarihteki en ölümcül tsumanilerden biri 1755’te Azizler gününde Portekiz’in Cadiz ve Lizbon şehirlerini 6 metre yükseklikle vurmuştu. Yaklaşık 50 bin insan depremde öldü, birçoğu da tsunamide ve çıkan yangınlarda kayboldu.
1.5-2 metre yüksekliğinde tsunamiler arabaları kaldırabilirken küçük dalgalar da 65 km hızla ilerleyebilir.
Aliaga, “Hikayenin tamamı uyarı sisteminden ibaret değil. İkinci kısım toplumun hazırlanması, insanların nasıl davrandığı ve tepki verdiği. Bu konuda kat edilecek çok yol var” şeklinde konuştu.
2004 tsunamisinde ailesi dahil 100 kişiyi güvenliğe ulaştıran 10 yaşındaki İngiliz Tilly Smith’e atıfta bulundu. Küçük çocuk suların geri çekildiğini görür görmez alanı tahliye etmek gerektiğini coğrafya hocasından duymuştu.
“Deniz seviyesinin artması, tsunamilerin etkisini ve işimizin nabzını arttıracak bir başka etken” diye ekledi.
2018’de yapılan ve Makao ve Çin’i konu alan bir araştırmaya göre deniz seviyesinin artması tsunamilerin tehlikesini artırıyor, çünkü bu şekilde tsunami dalgaları kıyı içine daha fazla nüfuz edebiliyorlar. Tsunaminin tetiklediği taşkınlar 25 cm’lik bir deniz seviyesi artışı ile 1.2 ila 2.4 kat arttı, 90 cm’lik bir artışta bu oran 1.5’tan 4.7’ye yükseliyor.
İskenderiye, İstanbul, Marsilya, Cannes ve Chipiona’dan uzmanlar tsunamiye hazırlık üzerinde çalışıyorlar. Bu hazırlıklar tahliye planlarını, tahliye sinyallerini, prosedürleri ve planlamaları içeriyor.