Türkiye'de suyu verimli kullanmak, sürdürülebilirliğini sağlamak ve farkındalığı artırmak için 31 Ocak 2023'te Emine Erdoğan'ın öncülüğünde, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından Su Verimliliği Seferberliği başlatıldı.
Seferberlik çalışmalarının ilk çıktılarından biri olan ve su verimliliği konusunda ulusal yol haritası niteliği taşıyan Değişen İklime Uyum Çerçevesinde Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı yürürlüğe girdi. Belgenin hedefleri arasında yer alan "havzalarda su ayak izi değerlendirme çalışmaları" ise ülke genelinde yürütülüyor.
İnsan faaliyetleri ve tüketilen her türlü ürün, mal ve hizmetin üretimi için doğrudan veya dolaylı olarak çok fazla miktarda su kullanılıyor.
Tatlı su kaynaklarına olan talebin zaman, mekan, kirlilik ve sürdürülebilirlik boyutlarıyla değerlendirilebilmesi için su ayak izi etkili bir araç olarak biliniyor.
Mavi, yeşil ve gri su ayak izi
Su tüketimi ve su kirliliğine bağlı olarak tatlı su kaynakları üzerinde oluşan baskının etkili bir göstergesi olan su ayak izi, mavi, yeşil ve gri su ayak izi olmak üzere üç bileşen olarak inceleniyor.
Yeşil su ayak izi, toprağın kök bölgesinde depolanan ve bitkiler tarafından terleme, buharlaşma veya depolama yoluyla tüketilen yağış kaynaklı su hacmini, mavi su ayak izi, yer üstü veya yer altı suyu kaynaklarından elde edilen suyun buharlaşması, ürünün içeriğine dahil olması veya bir su kütlesinden çekildikten sonra başka bir su kütlesine dönmesi sonucu tüketilen su hacmini yansıtıyor.
Gri su ayak iziise kalite standartlarını sağlamak üzere doğal arka plan konsantrasyonlarına verilen kirlilik yükünü özümlemek için gerekli olan tatlı su hacmini gösteriyor.
Su ayak izinin azaltılması hedefleniyor
Yürütülen çalışmalar neticesinde, ülkede mavi, yeşil ve gri güncel su ayak izi miktarlarının ortaya konulması ve su kaynaklarının verimli kullanılmasıyla su ayak izinin azaltılması hedefleniyor.
Ulusal su ayak izinin sürdürülebilir seviyelere çekilmesi öngörülüyor
Çalışmanın neticesinde tüm havzalarda su ayak izinin azaltılması için belirlenen eylemlerin ve Nehir Havza Yönetim Planlarında, Sektörel Su Tahsis Planlarında ve diğer havza ölçekli diğer yönetim planları kapsamında ortaya konulan tedbirlerin uygulanmasıyla mavi, yeşil ve gri bileşenleriyle ulusal su ayak izinin sürdürülebilir seviyelere çekilmesi öngörülüyor.
Büyük Menderes Havzası'ndaki çalışma tamamlandı
Bu doğrultuda, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından ilk olarak Büyük Menderes Havzası'nda başlatılan havza ölçekli su ayak izi çalışması tamamlanırken diğer havzalarda ise 2025'te tamamlanması bekleniyor.
Büyük Menderes Havzası Sektörel Su Tahsis Planı kapsamında yapılan su ayak izi çalışmasında, yeşil su ayak izi miktarı havzada mevcut tarım ürünleri, mera ve orman varlığı üzerinden, mavi su ayak izi miktarı kayıplar dahil edilmeksizin net su tüketimi ile iletim ve dağıtımda oluşan buharlaşma değerleri dikkate alınarak (havza dışından havzaya transfer edilen sular su ayak izi hesaplamalarına dahil edilmemiştir), gri su ayak izi miktarı ise kurak şartlar ve havzadaki kirlilik yükü göz önünde bulundurularak çevresel kalite standartlarını sağlamak için gerekli tatlı su miktarı üzerinden hesaplandı.
Çalışmalar kapsamında alt havza ölçeğinde su ayak izinin her bir bileşeni için mavi, yeşil ve gri su ayak izi bakımından su ayak izi büyüklüklerinin sürdürülebilir olmadığı lokal ve bölgesel sıcak noktalar tespit edilerek su ayak izinin sürdürülebilir seviyelere çekilmesi için uygulanabilecek tedbirler ortaya konuldu.