DİJİTAL hizmetler ve konaklama gibi yeni vergiler getiren düzenlemeye Meclis Plan-Bütçe Komisyonu’nda eklenen termik santrallara çevre düzenlemeleri ve baca gazı filtresine “erteleme” maddesi, Meclis Genel Kurulu’nda değiştirilmeden kabul edildi. Maddenin tekliften çıkarılması amacıyla CHP, İYİ Parti ve HDP’nin verdiği önergeler AK Parti ve MHP grubunun oylarıyla reddedildi. Komisyonda muhalefet partilerinin önergeye şiddetli itirazları tartışmaya neden olmuştu. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Abdullah Tancan ise ertelemeyi savunarak, “Bu taslak yasalaşmadığı takdirde 10 santral kesinlikle kapanacak. Bu 10 tanesinin de kurulu gücü yaklaşık 8 bin 300 megavat civarında. Bunların hiçbirisi, daha herhangi bu yapımla alakalı işe başlamamış durumda da değiller” demişti. Termik santrallar için 2013’te getirilen çevreye uyum zorunluluğu geçmişte üç kez ertelenmişti. Son olarak 31 Aralık 2019’a kadar süre tanınmıştı.
FOTOĞRAFLI PROTESTO
Ek maddenin plan-bütçe komisyonunda kabul edilmesinin ardından CHP Kütahya Milletvekili Fazıl Kasap, Plan-Bütçe Komisyonu’ndaki Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın bütçe görüşmesinde fotoğraf ve pankartlarla eylem yaparak düzenlemeye karşı çıktı. Kasap, seçim bölgesi Tunçbilek’te de ertelemeye karşı eylemler yaptı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın dünkü bütçe görüşmesinde de muhalefet milletvekilleri erteleme düzenlemesine protesto eden dövizler açtı.
CHP Kütahya Milletvekili Fazıl Kasap, fotoğraf göstererek “Bu fotoğraflar siyah beyaz değil, renkli fotoğraf, Kütahya’nın 2 tane termik santralı. İnsanlar zehirleniyor, göz gözü görmüyor. Dünya Sağlık Örgütü limitlerinin 3 katı duman soluyoruz, toz soluyoruz. Kanser oranı artıyor” dedi.
‘ ZEHİR TASARISI’
CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, “Santralların çevre yatırımlarını ve filtretakmalarını 2.5 yıl daha erteleyen bir zehir tasarısıyla karşı karşıyayız. Sanayi Komisyonu’ndan geçiremediğiniz bu teklifi torba yasayla getirdiniz. Ben de size, sadece 10 günde toplanan yaklaşık 100 bin imzayı getirdim. Filtre takmayan 15 termik santralın bulunduğu illerde 15 tane çocuk onkoloji bölümü var” diyerek imzalı dosyaları gösterdi. CHP Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca, birkaç ay önce yine benzer erteleme düzenlemesinin Meclis gündemine geldiğini ve tüm partilerin uzlaşmasıyla geri çekildiğini anımsattı. Karaca, “Peki ne değişti? 31 Mart seçimleri bitti, artık o yörelerdeki oya ihtiyacınız yok” dedi.
MHP NEDEN DESTEKLEDİ?
MHP Grup Başkanvekili Levent Bülbül ise düzenlemeyi neden desteklediklerini, “MHP olarak bizim çevre duyarlılığımız en üst seviyede. Bugüne kadar bununla alakalı yeniden bir uzatma olmaması konusunda Meclis’te ortak bir irade oluşmuştu, fakat bugüne geldik. Bugünden sonra ya bu işletmeler kapatılacak ya da bu filtrelerin takılması işlemi gerçekleştirilecek. Filtre takılma işlemi teknik olarak hemen gerçekleşecek bir işlem değil biliyorsunuz” diye anlattı.
CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel ise dün düzenlediği basın toplantısında, AYM’ye başvuracakları iptal davasının gerekçesini şöyle anlattı: “Afşin Elbistan, Seyitömer, Tunçbilek, Orhaneli, Çayırhan, Kangal, Soma, Kemerköy, Yeniköy, Çatalağzı ve Yatağan termik santrallarına çevre mevzuatına uyum için tanınan bu süre nedeniyle burada yaşayan vatandaşlarımız kirli hava solumaya devam edecek, hastalıklarla boğuşmaya devam edecekler. Çevre mevzuatına uyumun ertelenmesine ilişkin AYM daha önce iki kez karar vermiş, iptal ettiği düzenlemede santrallara 2021 sonuna kadar süre tanınmış olmasını sağlıklı çevrede yaşama hakkının ortadan kaldırılması bakımından uzun bir süre olarak değerlendirmişti. Şimdi, mevcut düzenlemeyle 2022 Haziran’a kadar sürenin uzatılması, ilk başta iptal edilen kanunda öngörülen süreden de uzundur.”
İŞTE DÜZENLEME
TBMM Genel Kurulu’nda önceki gece kabul edilen maddeye göre, özelleştirilmiş olanlar dahil termik santrallar, çevre mevzuatına uyum sağlayabilmeleri amacıyla yapacakları yatırımlar için 30 Haziran 2020’ye kadar yapım sözleşmesini imzalamış olacaklar. İş termin planını Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunan bu şirketlere 30 Haziran 2022’ye kadar süre tanınacak. Bu hükümlere uyulmazsa idari para cezaları 20 kat arttırılacak. Bir yıl geciktiği tespiti edilen işletmelerin ise üretim faaliyeti durdurulacak.
BAKANLIK: 10 BİN KİŞİ İŞSİZ KALIR
ENERJİ ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yetkilileri, erteleme düzenlemesinin 13 santralın çevre yatırımlarını yetiştirme sıkıntısından kaynaklandığını belirtti. Bakanlık yetkilileri, erteleme gerekçesini şöyle açıkladı: “13 adet kömür santralının gerekli izinlerinin 13 Aralık 2019 tarihine kadar tamamlanması gerekmektedir. Mevcut durumda Yeniköy, Kemerköy ve 18 Mart Çan termik santrallarının çevre izinleri olmakla birlikte çevre lisansları bulunmamaktadır. Çevre izni bulunmayan 10 santralın kurulu güçleri 6 bin 981 megawatt ile yüzde 83,6 oranındadır. Çevre izni olmayan 10 santralın ve çevre lisansı olmayan (düzenli depolama sistemi) 13 santralın mevcut durumları göz önüne alındığında 31 Aralık 2019 tarihine kadar çevre izin ve/veya lisans belgesi alamayacakları değerlendirilmektedir. Özel sektöre devredilen santrallar kredi erişilebilirliğinin uygunluğu açısından döviz cinsinden borçlanmak zorunda kalmışlardır. Özelleştirmeler sonrası yaşanan döviz kuru yükselişleri ve elektrik birim fiyatlarının işletme maliyetlerindeki artış oranına göre düşük kalması şirketlerin gelir/gider bütçesinde negatif yönde dengesizliklere neden olmuştur. Kömür santrallarının kapatılması durumunda bu kaybın doğalgaz santralleri tarafından karşılanacağı dikkate alındığında yılda 14 milyar 525 milyon lira ilave doğalgaz maliyeti oluşacaktır. Yaklaşık 10 bin kişinin işsiz kalması söz konusu olabilecektir.”
KAPATMADAN YOL BULMALIYIZ
AK Partili bir yetkili, ertelemenin gerekçesine ilişkin özetle şunları söyledi:
“Edindiğimiz bilgi şöyle; şimdiye kadar iki yıl süre verilmiş ama bu iki yıllık süre içinde doların aşırı artması ve benzer meselelerden hiçbiri bunu yapamamış. Şimdi tekrar bir-iki yıl versek belki yine yapmayacaklar. Ama şimdi altı aylık periyotlar şeklinde ilk 6 ayda kredi bulmak zorunda, yoksa ceza yiyor. Sonraki 6 ayda inşaata başlaması lazım. Başlamazsa ceza yiyor gibi her 6 ay mecburen bir şeyler yapmaları lazım. Dolayısıyla bu dönem bu iki yıl içinde yaptırılabilir kanaati var. İşi ertelemek değil yaptırmak için bu adımın atıldığı kanaati var. Yine bize verilen bilgiye göre, bu kanun olmasa santralların kapatılma ihtimali doğacak. Kapatılması da kimsenin işine gelmiyor; hem ekonomik kayıp hem de 10 bine yakın işçi çalıştırıyorlar. ‘Kapatmadan bir yol bulmamız lazım’ diyorlar.”
KRONİK HASTALIKLARA YOL AÇIYOR
Çevre Mühendisleri Odası Başkanı Baran Bozoğlu, 16 termik santralın sadece havayı değil toprağı ve tarım alanlarını da kirlettiğini, insan ve canlı sağlığını tehdit ettiğini belirterek, etkilerini şöyle anlattı: “16 termik santralın filtre sistemleri bulunmuyor. Bacalarından sızan kirli gazlar, kükürtdioksit, azotoksit, karbonmonoksit ve onlarca farklı kimyasal atığı barındıran gazlar, Cumhurbaşkanımızın dediği gibi havaya, doğaya kontrolsüz bir şekilde doğrudan veriliyor. İnsanın en temel ihtiyacı yaşayabilmek için temiz hava almaktır. Bu santrallar bulundukları illerin havasını kirlettiği gibi rüzgâr ve meteorolojik olaylarla tüm bölgenin havasını zehirliyor. Kronik hastalıklara, alt ve üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden oluyor; cilt, akciğer gibi kanser türlerini tetikliyor. Aynı zamanda mutsuzluk, depresyon gibi psikolojik etkiler yaratıyor. Çocuklar ve yaşlılar başta olmak üzere her yaş grubu insanlar ile diğer tüm canlılarla birlikte tarım alanlarını da etkiliyor. Bu tesisler toprak ve su kirliliği de yaratıyor. Herkes baca gazına odaklanıyor ama bu santrallerın atık sahalarında tehlikeli atıklar da bulunuyor. Bu sahalar vahşi depolama sahaları, düzenli değiller ve dolayısıyla yeraltı sularının, içme suyu havzalarının ve tarım alanlarının, toprağın kirlenmesine sebep oluyor.”
36 OYA KARŞI 217 OYLA GEÇTİ
ÇEVRE mevzuatına uyumunu tamamlayamayan termik santrallara 2.5 yıl ek süre getiren düzenlemeyi içeren vergi paketi Meclis’ten AK Parti ve MHP’lilerin oylarıyla geçti. 217 kabul oyuna karşılık 36 ret oyuyla kabul edilen vergi paketi için 201 AK Partili ile 16 MHP’li olumlu oy kullandı. 36 ret oyunun ise 25’i CHP’den, 7’si İYİ Parti’den, 4’ü de HDP’den geldi. Meclis’te şu anda AK Parti’nin 290, CHP’nin 139, HDP’nin 62, MHP’nin 49, İYİ Parti’nin 39, SP ve TİP’in 2’şer, DP ve BBP’nin de 1’er milletvekili bulunuyor. Toplam 600 üyeli Meclis’te 4 de bağımsız milletvekili bulunurken, 11 üyelik ise boşalmış durumda.
ERDOĞAN ‘KESİNLİKLE MÜSAADE EDİLMEMELİ’ DEMİŞTİ
18 Kasım’da yapılan AK Parti MYK toplantısında, baca gazı filtreleme sistemi olmayan termik santrallar da gündeme gelmişti. Edinilen bilgiye göre Cumhurbaşkanı Erdoğan, termik santrallardaki baca gazı filtreleme sistemlerinin süratle tamamlanması, yapılmadığı takdirde ceza verilmesi, gerekirse kapatılması talimatını vermişti. Erdoğan, “Kirliliğe kesinlikle müsaade etmeyeceğiz. Çıkacak yasa mutlak süratle uygulanmalı. Kimse milletin havasını kirletemez. Mutlaka filtreleme sistemi yapılmalı” demişti.