Dipsiz Göl ile ilgili bir skandal daha!

Kent merkezine 50 kilometre uzaklıkta, deniz seviyesinden 2140 metre yükseklikte olan, manzarasıyla ilgi çeken Taşköprü Yaylası'ndaki kaynağı ve akarı olmayan Dipsiz Göl'de 'define' söylentisi üzerine ismi açıklanmayan 2 kişi, kazı için başvuruda bulundu. Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu ve Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nün olumlu görüşleri üzerine Gümüşhane Müze Müdürlüğü'nce ilgili kişilere define arama ruhsatı verildi. Bölgede, 6 Kasım'da jandarma yetkililerinin eşlik ettiği kazıda suyu tahliye edilen göl alanı, iş makineleri ile kazıldı. Jandarmalar, kazı alanına kimsenin yaklaşmasına izin vermedi. Dipsiz Göl'de, 4 gündür sürdürülen kazı çalışmaları, define bulunamayınca sonlandırıldı. Kaynağı ve akarı olmayan, Buzul Çağı'ndan kalma, 12 bin yıllık Dipsiz Göl'de tamamlanan kazı çalışmalarının ardından ekipler, alandan ayrıldı. Yol seviyesi ile birleştirilen göl alanı taş ve toprak yığını haline döndü.

Tepki çeken kazıyla ilgili Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Gümüşhane Valiliği tarafından başlatılan çifte soruşturma kapsamında; Kültür ve Turizm İl Müdürü Hüseyin Ateş, Müze Müdürü Elif Öktem ile müze müdürlüğü çalışanı Yunus Ağa açığa alındı. Gümüşhane Valiliği'nce de kazı izni raporunun özensiz hazırlandığı açıklandı. Gölün eski haline dönüştürülmesi için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nca hazırlanan 4 maddelik Eylem Planı kapsamında çalışma başlatıldı.

Gümüşhane Cumhuriyet Başsavcılığı'nca Dipsiz Göl'ün yok olmasıyla ilgili sorumlular hakkında 'görevi kötüye kullanma' suçlamasıyla soruşturma başlatıldı. Savcılığın açığa alınan 2 müdür ve 1 memur ile diğer ilgililerin ifadelerine başvuracağı öğrenildi. Öte yandan bakanlık ve valiliğin başlattığı idari soruşturma kapsamında ise müfettişler çalışma yürütüyor. Dipsiz Göl'de yapılan kazı ile ilgili verilen idari izinler ve süreçlerle ilgili yazışmaları toplayan müfettişler, ilgililerin ifadelerine başvuruyor.

Müfettişlerin sürdürdüğü soruşturmada, Dipsiz Göl'de yasal izinle yapılan kazıya ilişkin yeni bilgilere ulaşıldı. Başvuru üzerine alanın tarihi, arkeolojik ve doğal sit dışında olması nedeniyle arkeolog ve uzman tarafından yapılan tespit sonucu Müze Müdürlüğü'nce ilgili kişilere define arama ruhsatı verildiği; ancak Define Arama Yönetmeliği'nin 9'uncu maddesi çerçevesinde tespit yapan ve uygun bularak define arama ruhsatı düzenleyenlerin mevzuat kriterlerine uymadığı belirlendi. Yönetmenliğe göre, aralarında üniversitelerden ilgili kişiler ile jeologların da yer alacağı, alanında uzman en az 3 kişiden görüş alınması gerekirken, buna uyulmadığı, kazının yapılmasında sakınca olmadığına dair düzenlenen raporun özensiz hazırlandığı belirlendi.

Müfettişler, Müze Müdürü Elif Öktem'in, kazıya ilişkin verdiği onaydan valiyi de bilgilendirmediğini saptadı.Öktem'in, valiliğe sadece kazı yapılacak sahada jandarma görevlilerince önlem alınması için ada- pafta bilgileri üzerinden yazı yazarak, görevlendirme emri istediği öğrenildi. 100 parsel alanda yapılacağı belirtilen kazının ise 400 parsel alanı kapsadığı ortaya çıktı.

Resmi Gazete'nin dün yayımlanan sayısında yer alan yönetmelik değişikliğiyle artık define aramak isteyenler, define arayacakları yerin bağlı olduğu mülki amirin yanı sıra Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne de başvurup, onay almak zorunda olacak. Define arama projeleri çevresel etki yönünden de incelenecek. İl Müdürlüğü 'Proje Tanıtım Dosyası' ile başvuruda bulunan kişiden gerekli görürse ÇED raporu da isteyebilecek.

Yönetmelik değişikliğini değerlendiren TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Genel Başkanı Baran Bozoğlu, "Bundan sonra define araması faaliyeti yapacak olan herkes, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine gidip, proje tanıtım dosyası vermek zorunda kalacak. Bundan önce başvuru yapılırken Valilikten onay alınıyordu; ama herhangi bir rapor hazırlanmıyordu. Yani bu aramanın çevresel etkisinin ne olacağı, yapılacak faaliyetin kimleri, nereleri, nasıl etkileyeceğine dair herhangi bir rapor hazırlanmıyordu . Artık Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yaptığı bu düzenlemeyle projenin detaylı bir şekilde tanıtımını içeren ve etkilerini genel olarak değerlendiren bir dosyanın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne verilmesi gerekiyor" dedi.

Bozoğlu, Ek-1 listesinde olanların doğrudan ÇED raporu hazırlaması gerektiğini, Ek-2 listesindekilerin ise talep edildiği takdirde ÇED raporu hazırladığını anlatarak "Yönetmeliğe eklenen ifade ile, herhangi bir coğrafi alan, aranacak definenin büyüklüğü tanımlanmadan doğrudan define aramaları kastediliyor, yani bu ufacık bir define aransa da, çok ekosisteme etkisi olmayacak bölgede bile olsa, yine o dosyanın hazırlanması zorunluğu getirilmiş durumda.

Bu anlamda olumlu. İl müdürlüğü başvuru dosyasını reddedebilir ya da başvuru dosyasını kabul edip, ‘tamam yapabilirsiniz’ diyebilir ya da başvurusunu dosyasını alıp, 'ÇED gereklidir' kararı verip, bakanlık sürecini başlatabilir. ÇED raporu olumsuz çıkarsa zaten arama yapılamaz. ÇED raporu derken daha bilimsel, teknik, akademik ve farklı disiplinlerdeki insanların da sürece katıldığı bir rapordan bahsediyoruz. Yani Ek 2 listesinde bulunması da yararlı" diye konuştu.

Bozoğlu, bunun Dipsiz Göl’deki define aranmasının yol açtığı çevre tahribatı gibi sonuçların önlenmesi için önemli bir adım olduğunu; ancak gerekli denetimlerin düzenli yapılmadığı takdirde yeterli olmayacağını vurguladı.

Bozoğlu, "Burada önemli olan şey kontrolün ve denetimin yapılabiliyor olması, yani Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri onay verdikleri projeleri an be an kontrol etmeli, denetlemeli.

Bütün aşamalarında bunun incelemesi yapılmalı ve laboratuvar çalışmalarıyla da desteklenmeli. Bunlar yapılmadığı zaman, sadece proje tanıtım dosyası hazırlayarak kuşkusuz Dipsiz Göl gibi olayların olmasını engelleyemeyiz; ama önemli bir adım olarak da görmek lazım" dedi.