BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, dünyanın bir “okyanus acil durumunun” ortasında olduğunu ilan etti ve hükümetleri okyanus sağlığını iyileştirmek için daha fazlasını yapmaya çağırdı.
Portekiz’in başkenti Lizbon’da, 20 ülkeden küresel liderlerin ve devlet başkanlarının katıldığı BM okyanus konferansının açılışında konuşan António Guterres, “Maalesef okyanusu hafife aldık ve bugün okyanus aciliyeti dediğim şeyle karşı karşıyayız. Durumu tersine çevirmeliyiz” dedi.
Guterres, bazı ulusların “egoizminin”, dünya okyanuslarını korumak için uzun zamandır beklenen bir anlaşmaya dair çabaları engellediğini söyledi. Mart ayında BM üye ülkeleri, bilim insanları ve yaşam savunucuları tarafından, açık denizleri sömürüye karşı korumaya yönelik bir plan üzerinde anlaşamadıkları için eleştirildiler.
Karasal sınırların ötesindeki açık denizlerin %64’ünün sadece %1.2’si korunuyor.Dünya Meteoroloji Örgütü’nün 2021’deki küresel iklim raporuna göre, deniz seviyesinin yükselmesi, okyanusların ısınması, okyanus asitlenmesi ve seragazı konsantrasyonlarının tümü geçen yıl rekor seviyelere ulaştı.
Deniz kirliliği artıyor ve son 50 yılda popülasyonları %70’ten fazla düşen köpekbalıkları ve vatozlar da dahil olmak üzere denizlerdeki balık türleri azalıyor. Dünyadaki atık suyun yaklaşık %80’i arıtılmadan denize deşarj olurken, her yıl okyanuslara en az 8 milyon ton plastik giriyor.
Guterres, “Kuvvetli önlemler olmadan plastik, 2050 yılına kadar okyanustaki tüm balıklardan daha ağır basabilir. Sağlıklı bir okyanus olmadan sağlıklı bir gezegene sahip olamayız” diyerek ülkeleri uyardı.
Guterres konuşmasına anadili olan Portekizce ile, ülkenin en tanınmış şairlerinden Fernando Pessoa’dan alıntı yaparak başladı. Genel sekreter, 2017’deki son BM Okyanus konferansından bu yana olumlu haberlere atıfta bulundu. Ancak hükümetlere küresel sağlık konusundaki hedeflerini yükseltmeleri için çağrı yaptı: “Hepimizin birlikte yapması gereken çok şey var. Sağlıklı ve üretken bir okyanus, ortak geleceğimiz için hayati önem taşıyor.”
Konferansın teması, okyanuslarda direnci oluşturmak için bilimsel verilere ve deniz teknolojisine duyulan kritik ihtiyaç. Guterres, “2030 yılına kadar deniz tabanının %80’inin haritalandırılması hedefi” çağrısında bulundu.
“Tüm SKA’lar Arasında En Az Finanse Edileni Okyanuslar”
Okyanusları ve kıyı bölgelerindeki insanları iklim krizinin etkilerinden korumak da dahil olmak üzere okyanusların mevcut duruma kıyasla altı kat daha fazla gıda üretmesine ve 40 kat daha fazla yenilenebilir enerji üretmesine yardımcı olabilecek şekilde sürdürülebilir yönetim çerçevesinde çeşitli önerilerde bulundu.
3,5 milyardan fazla insan gıda güvenliği için okyanusa bağımlıyken, 120 milyonu doğrudan balıkçılık ve su ürünleriyle ilgili faaliyetlerde çalışıyor. Birçoğu ise gelişmekte olan küçük ada eyaletlerinde ve en az gelişmiş ülkelerde bulunuyor.
Guterres, buna rağmen Sürdürülebilir Kalkınma Amacı 14’ün (okyanus denizlerini ve deniz ortamını sürdürülebilir kalkınma için korumak ve sürdürülebilir bir şekilde kullanmak) tüm SKA’lara arasında en az finanse edileni olduğunu söyledi.
BM okyanuslar konferansının eşbaşkanı olan Kenya Devlet Başkanı Uhuru Kenyatta, delegelere “okyanusların gezegenimizdeki en az takdir edilen kaynak olduğunu” ve insan faaliyetleri nedeniyle “büyük stres” altına olduklarını söyledi: “Kötü yönetim, okyanusun kendini yenileme yeteneğini azalttı. Böyle kritik bir kaynağı riske atmamızı şaşırtıcı.”
Portekiz Cumhurbaşkanı ve konferansın eşbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa, savaş ve pandeminin eylemsizlik için bir bahane olarak kullanılmaması gerektiğini belirtti: “Okyanuslar jeopolitik güç dengesinde merkezidir. Kaybettiğimiz zamanı geri kazanmalı ve çok geç olmadan bir kez daha umuda şans vermeliyiz.”
Konferansın taslak bildirgesi, dünyanın SKA 14’e ulaşma konusundaki başarısızlığını kabul ediyor ve okyanusu eski sağlığına döndürmeyi taahhüt ediyor ancak bunun nasıl başarılacağı konusunda ayrıntılı bilgi vermiyor.
Ayrıca, Deniz Koruma Alanlarının uygulanmasına yardımcı olmak için gelişmekte olan ülkeler için finansman ihtiyacına da atıfta bulunuyor. Siyasi bildirgenin nihai taslağının konferansın sonunda kabul edilmesi bekleniyor.
2030 yılına kadar okyanusların %30’unun korunmasına yönelik kilit araç (küresel okyanus anlaşması) konusunda, ülkeler arasında müzakerelerin Ağustos ayında New York’ta gerçekleşmesi bekleniyor.