Amerika’da bulunan ve periyodik ağustos böcekleri olarak adlandırılan bazı türler yıllarca yeraltında yaşadıktan sonra dahil oldukları gruba göre 13’üncü veya 17’nci yılda topluca yeryüzüne çıkıyor. Genellikle bir bahar akşamında, toprağın yirmi santimetre altındaki sıcaklık 18 dereceyi geçtiğinde açtıkları deliklerden çıkmaya başlıyorlar. Binlercesi, milyonlarcası yakındaki bitkilere tırmanıyor ve ince kabuklarının içlerinden çıkıp kanatlı yetişkinler haline geliyor. Yer üstünde yalnızca 4-6 hafta yaşayan bu hayvanlar eşleşiyor, yumurta bırakıyor ve ölüyor. Yavruları toprağın altına giriyor ve anne babaları gibi bitki köklerindeki özsuyu emerek 13 veya 17 yıl yeraltında yaşıyorlar. Amerika’da yaşam döngüleri 13 yıl olan üç ağustos böceği grubu, 17 yıl olan 12 ağustos böceği grubu var. 13 ve 17’nin asal sayılar olması, yani sadece kendilerine ve bire bölünebilen sayılar olmaları ve nispeten büyük asal sayılar olmaları bugüne dek birçok bilim insanının merak konusu oldu.
Vanderbilt Üniversitesi’nden matematikçi Prof. Glenn Webb de bunlardan biri. Prof. Webb, ağustos böcekleriyle ilgilenmeye uzun yıllar önce, yeraltından çıkma zamanlarında taşındığı Nashville’de (Tennessee Eyaleti’nde) başlamış. “Bahçemde o kadar çok ağustos böceği vardı ki, bunlardan biri size çarpmadan yürümeniz mümkün değildi” diyen Webb, böcek ziyafetinden dolayı kuşların karınlarının balon gibi şişmeye başladığını da söylüyor.
Kuşlar, sincaplar, balıklar, tilkiler, yarasalar, köpekler, kediler… Çok sayıda hayvan ağustos böceklerini yiyor. Periyodik ağustos böcekleri kaçmıyor, ısırmıyor, sokmuyorlar ve zehirsizler. Üstelik çok atik uçucular da değiller. Kısacası hem lezzetli, hem de kolay elde edilir avlar.
AĞUSTOS BÖCEKLERİNİN SOYLARI NEDEN TÜKENMEDİ?
Prof. Webb, bu kadar çok avlanan ağustos böceklerinin soylarının neden tükenmediğini, sayılarının nasıl bu kadar fazla kalabildiğini (dört bin metrekarelik bir alanda bir milyondan fazla ağustos böceği bulunabiliyor) anlamak için bir çalışma yaptı. Yaşam döngüleri için 10, 12 ve 15 gibi asal olmayan sayıları seçti. Yaptığı hesaplamalar bu periyodik aralıklarda ağustos böceklerinin nüfuslarının önemli oranda azalacağını gösterdi.
Webb, 17 veya 13 yılda bir ortaya çıkmalarının yaşam döngüleri 2-5 yıl olan kuşlar ve küçük hayvanlarla çakışmalarını en aza indirdiğini düşünüyor. Bir başka teoriye göre de, asal sayıların sırrı 17 ve 13 yıllık grupların aynı coğrafi bölgede bulunsalar bile yalnızca 221 yılda bir çakışmalarında saklı. Peki, ağustos böcekleri hangi yılda topraktan çıkacaklarını nasıl biliyor?
Connecticut Üniversitesi’nden Dr. Chris Simon, ağustos böceklerinin bitkilerin özsuyundaki değişimlere göre yılların hesabını tutan moleküler saatleri olduğu kanısında. California Üniversitesi’nden Prof. Rick Karban, yaşam döngülerinin 15’inci yılında olan ağustos böceklerini topraktan çıkararak bir meslektaşının araştırma alanında bulunan şeftali ağaçlarının altına gömdü. Daha sonra şeftali ağaçlarının yılda bir yerine iki defa çiçeklenmeleri sağlandı. 17 yıllık döngüleri olan ağustos böcekleri, sanki bir yıl değil de iki yıl geçmiş gibi 16’ncı yılda yeryüzüne çıktı!